Στο περιοδικό Ηριδανός

Το ηλεκτρονικό περιοδικό Ηριδανός δημοσιεύει μια συνέντευξη του κριτικού λογοτεχνίας Αλέξη Ζήρα, μια από τις πλέον ανεξάρτητες φωνές στο χώρο της ελληνικής κριτικογραφίας. Παραθέτω εδώ ένα απόσπασμά της επίκαιρο σχετικό με τους συγγραφείς. Όσοι θέλετε να διαβάσετε και το υπόλοιπο η διεύθυνση του περιοδικού είναι www.hridanos.gr
-Ερώτηση: Οι συγγραφείς έχουν σήμερα θέση στο ελληνικό κοινωνικό status; Τους υπολογίζει κανείς;
-Ζηρας: «Τους υπολογίζουν στο βαθμό που είναι μέρος του επικοινωνιακού κύκλου. Και αυτό εξαρτάται από το κατά πόσο εκείνοι δέχονται και αναλαμβάνουν να παίξουν στο παιχνίδι των media. Δεν λέω κάτι το πρωτότυπο. Η βιομηχανία των media δεν μπορεί να λειτουργήσει αν δεν έχει τέτοια άλλοθι. Ότι είναι η φωνή των φτωχών, ότι υπερασπίζεται την έννοια του δικαίου, ότι είναι ο αδιάφθορος και τιμωρός εκδικητής σε μια πόλη που κατά τα άλλα είναι βουτηγμένη στην ανομία, ότι αφήνει να ακουστούν και άλλες "ποιοτικές" φωνές. Αν προσέξουμε όμως, οι φωνές των συγγραφέων που κατά κύριο λόγο "περνούν" και φτάνουν ως τα τηλεοπτικά πλατώ ή ως τα σαλόνια των εφημερίδων, είναι επιλεγμένες. Γιατί εδώ δεν προέχει το είναι αλλά το φαίνεσθαι. Όχι τι λέγεται, αλλά ποιος το λέει. Εννοείται πως με αυτό δεν λέω ότι οι συγγραφείς που χρησιμοποιούνται ως άλλοθι από τα media, συντάσσονται με την κρατούσα επικοινωνιακή λογική. Ίσα ίσα, πολλές φορές μιλούν με ένα τρόπο ανατρεπτικό απέναντι στις συμβατικές αντιλήψεις του πολιτικού ή του δημοσιογραφικού ναρκισσισμού. Κατά βάθος όμως γνωρίζουν ότι και με τις αποκλίνουσες απόψεις τους ακόμα, είναι μέρος του όλου επικοινωνιακού μηχανισμού, ο οποίος και αδρανοποιεί ό,τιδήποτε δεν εξαφανίζει. Και προφανώς να μην ξεχνάμε ότι αναπτύσσεται πλάι στη βιομηχανία των επικοινωνιακών μύθων, η πολύ μικρότερη και επικουρική βιομηχανία των προσωπικών μύθων. Ο Βασίλης Βασιλικός, ο Χρήστος Χωμενίδης, ο Πέτρος Τατσόπουλος: αυτούς γνωρίζουμε λένε οι δημοσιογράφοι και οι μιντιάδες, αυτούς και θα πρέπει να εμπιστευθείτε ...»

Χωρίς δικό μου σχόλιο. Πάνω όμως σ' αυτό το θέμα θα επανέλθω.

Η φαντασία προπορεύεται

-Δεν πιστεύω στις καλοκαιρινές προτάσεις βιβλίων. Κι αυτό γιατί δεν μπορώ να φανταστώ πώς είναι δυνατόν κάποιος που τον χειμώνα διαβάζει Σκαμπαρδώνη ή Γιατρομανωλάκη θα διαβάσει στη θάλασσα Διβάνη ή Ομηρόλη μόνο και μόνο επειδή κάνει ζέστη και είναι ξαπλωμένος δίπλα στο κύμα. Εκτός κι αν οι καλοκαιρινές επιλογές των λογοτεχνικών ενθέτων αφορούν μόνον τους περιστασιακούς αναγνώστες του καλοκαιριού. Αλλά κι αυτό μοιάζει περίεργο διότι προτείνουν τα πάντα. Που σημαίνει ουσιαστικά... τίποτα! Δηλαδή ότι έχουν ξαναπροτείνει σ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Οπότε είτε υπάρχουν είτε όχι δεν προσφέρουν τίποτα παρά ένα αναμάσημα. Και φυσικά αγνοούν εεντελώς κάποια βιβλία που μπορεί να είναι πραγματικά άριστα στο είδος τους. Ιδιαίτερα σ' όποιον είναι λάτρης της επιστημονικής φαντασίας. Που προσωπικά το θεωρώ ένα λογοτεχνικό είδος με πολύ σημαντικό παρελθόν που θα βρούμε τις ρίζες του στην ελληνική τραγωδία κι ακόμη πιο μακριά, στην μυθολογία. Ο άνθρωπος από την εποχή που εμφανίστηκε στη γη δεν κάνει τίποτ’ άλλο από το να προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεφύγει από τη φθαρτή φύση του. Έτσι γεννήθηκαν οι θεοί της αρχαιότητας, έτσι γεννήθηκαν οι ημίθεοι, οι υπεράνθρωποι, η μετενσάρκωση, η μετα θάνατον ζωή των Χριστιανών αλλά και η? επιστημονική φαντασία. Ένας από τους πιο γνωστούς εκπροσώπους της ελληνικής επιστημονικής φαντασίας είναι και ο Μάκης Πανώριος, γνωστός θεωρητικός του είδους, ο οποίος έχει εκδώσει και μια ανθολογία του φανταστικού με ηχηρά ονόματα. Το καινούριο του βιβλίο από τις εκδόσεις «Κέδρος» το «Το Μαυσωλείο» είναι ένα σύγχρονο εφιαλτικό μυθιστόρημα στηριγμένο στις κλασσικές προδιαγραφές του είδους. Καλοστημένη πλοκή, δυνατή γραφή που σου κόβει την ανάσα, υπαρξιακοί προβληματισμοί που αγγίζουν το επίπεδο των φιλοσοφικών αναζητήσεων, σελίδες που ξετυλίγουν έναν πραγματικό εφιάλτη. Παραθέτω το κείμενο από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
"Κάθε επτά χρόνια στην Παγκόσμια Πόλη του Οικουμενικού Κράτους γίνεται το Μεγάλο Συνέδριο του Μέλλοντος, που μελετά την υπαρξιακή μετεξέλιξη του ανθρώπου. Έργο του Συνοδού είναι να οδηγήσει στον Οίκο διεξαγωγής του τον Λειτουργό. Αυτή είναι η αποστολή του Αλέξανδρου, του μέγιστου όλων των Συνοδών. Μετά την εκτέλεσή της, όμως, ο Αλέξανδρος χάνεται στο δαιδαλώδες τοπίο της Πόλης. Αναζητώντας τον χαμένο δρόμο του, θα έρθει αντιμέτωπος με τα τέρατα μιας εφιαλτικής πραγματικότητας -και με την κοσμική φρίκη του Μαυσωλείου.Στο σκοτεινό υπόγειο του έργου, και υπό το πρόσχημα ενός "μυθικού" ταξιδιού στο άγονο, γήινο τοπίο, με μοναδικές αποσκευές παιδικές μνήμες, μύθους, θρύλους και παραμύθια, αναζητείται εναγωνίως το νόημα, ο σκοπός και η ταυτότητα του υπαρξιακού ανθρώπου. Σχεδιάζεται το κατακερματισμένο πρόσωπό του, το τέλος των ψευδαισθήσεων και η ματαιότητα της γήινης διαδρομής του, "κέρδος" της οποίας είναι μόνο η σιωπή του σκότους". Καλή ανάγνωση σε όσους το προτιμήσουν.

Ελαφριά αλλά καθόλου εύπεπτα

Στα χρόνια των σπουδών μου μαζί με τα υποχρεωτικά διαβάσματα υπήρχαν πάντα πάνω στο γραφείο μου και μερικά αστυνομικά μυθιστορήματα για να με ξεκουράζουν ή για να με προβληματίζουν περισσότερο, αν θέλετε. Ήταν όλα ξένων συγγραφέων εκτός από του Γιάννη Μαρή, ο οποίος άνοιξε το δρόμο στο καθαρά ελληνικό αστυνομικό. Μετά τις σπουδές μου τα παράτησα γιατί τα βαρέθηκα. Βέβαια από τότε μέχρι σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι και οι υποθέσεις των αστυνομικών μυθιστορημάτων δεν διαδραματίζονται αναγκαστικά στο?Κολωνάκι και δεν αφορούν πάντα αστικές ιστορίες τριγώνων ή κληρονόμων. Ώσπου τις προάλλες διάβαζα κάπου για τον γνωστό Ιταλό συγγραφέα Μάσσιμο Καρλότο, που στην πατρίδα του είχε κατηγορηθεί ως δολοφόνος και «τρομοκράτης» και πέρασε αρκετά χρονάκια στη φυλακή μέχρι να απελευθερωθεί με τη συνδρομή του Χόρχε Αμάντο και του Νορμπέρτο Μπόμπιο. Ο Καρλότι λοιπόν λέει σε μια συνέντευξή του ότι: «Tο αστυνομικό μυθιστόρημα είναι το αληθινό ρεπορτάζ. Στην Ιταλία δεν υπάρχει πια η ερευνητική δημοσιογραφία· έτσι το αστυνομικό μυθιστόρημα, όπως και το νουάρ, έχουν γίνει εκτός των άλλων εργαλεία πληροφόρησης, υπό την έννοια ότι ο συγγραφέας διαλέγει να εξιστορήσει γεγονότα που συνέβησαν πραγματικά, με στόχο να τα αποτυπώσει πιστά...»
Η αλήθεια είναι ότι στα αστυνομικά τελευταία είχα μείνει πίσω. Έτσι αποφάσισα να διαβάσω τα πιο πρόσφατα των Ελλήνων μυθιστοριογράφων και διαπίστωσα με ευχάριστη έκπληξη ότι αυτή η νέα πραγματικότητα του αστυνομικού μυθιστορήματος έχει περάσει και στη χώρα μας και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. Προτείνω λοιπόν αυτά που διάβασα σαν καλοκαιρινή έναρξη διαβασμάτων σχετικά ελαφρών αλλά καθόλου εύπεπτων.
-"Ο Θεός φυλάει τους άθεους" του Πέτρου Μαρτινίδη από τις εκδόσεις Νεφέλη. Ένα ενδιαφέρον θρίλερ σχετικό με τη διαφθορά που σκηνοθετεί θαύματα και αγιοποιεί σκηνώματα δοσμένο με καλές δόσεις μυστηρίου για να μπορεί ο αναγνώστης να μαντεύει σιγά σιγά μαζί με τον ήρωα. Ο Μαρτινίδης είναι καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και άρχισε να δημοσιεύει το 1998 μπλέκοντας τη νουάρ ατμόσφαιρα με τον κόσμο της ακαδημαϊκής κοινότητας. Παραθέτω το κείμενο από το εξώφυλλο του βιβλίου. Θεωρώ ότι αυτό βοηθάει για όσους ενδιαφερθούν για το βιβλίο και το έχω κάνει πάλι σε προηγούμενο ποστ. «Νύχτα 8ης Μαρτίου 2005 -νύχτα της "μεγάλης αγρυπνίας" για την συμφιλίωση λαού και κλήρου, μετά από μακρά περίοδο σκανδάλων- κι ένα θαύμα συντελείται στον ναό της Μητρόπολης στη Θεσσαλονίκη, ξεσηκώνοντας μιαν έκρηξη πίστης. Κάποιος που δηλώνει δημόσια ότι αμφισβητεί αν είναι "εκ Θεού" αυτό το θαύμα έρχεται αντιμέτωπος με μια σειρά περιπετειών, που τον φέρνουν επανειλημμένα στο χείλος του θανάτου. Οι αλλεπάλληλες διασώσεις του, ωστόσο, συνιστούν ένα θαύμα που δεν μπορεί να το αμφισβητήσει.»
-«Βασικός Μέτοχος» του Πέτρου Μάρκαρη από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Μια θαλασσοπειρατεία που γίνεται από άγνωστους σε ελληνικό επιβατηγό ανοιχτά της Σούδας μπλέκει αστυνομία και αντιτρομοκρατική, Αμερικάνους και Ρώσους πράκτορες, και φυσικά τον αστυνόμο Χαρίτο σε μια προσπάθεια να λύσουν το μυστήριο. Που όλο και μπλέκεται περισσότερο καθώς ένας διαφημιστής βρίσκεται νεκρός στην Αθήνα. Το θέμα έχει να κάνει με την κυρίαρχη δύναμη των ΜΜΕ και αποτελεί σχόλιο της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Ο Πέτρος Μάρκαρης γνωστός θεατρικός συγγραφέας και μεταφραστής άρχισε να γράφει αστυνομικά μυθιστορήματα το 1995 με θέματα πάντοτε κοινωνικά, όπου η αστυνομική πλοκή δεν είναι παρά ένα πρόσχημα. Παραθέτω το κείμενο από το εξώφυλλο του βιβλίου. «Για τον αστυνόμο Χαρίτο τα καλά νέα έρχονται ένα ένα. Τα κακά όλα μαζί. Δεν προλαβαίνει να χαρεί για το διδακτορικό της Κατερίνας, της κόρης του, και αυτή πέφτει θύμα τρομοκρατικής ενέργειας. Άγνωστοι καταλαμβάνουν ένα πλοίο έξω από τη Σούδα και κρατάνε ομήρους τριακόσιους επιβάτες. Ο Χαρίτος τρέχει στην Κρήτη για να παρακολουθήσει από κοντά την επιχείρηση διάσωσης των ομήρων. Την ίδια στιγμή όμως, ένας μανιακός στην Αθήνα αρχίζει να σκοτώνει διαφημιστές στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ο Χαρίτος επιστρέφει στην Αθήνα και προσπαθεί να ανακαλύψει και να συλλάβει τον δολοφόνο, που θέλει να τινάξει το τηλεοπτικό σύστημα στον αέρα, ενώ το μυαλό του είναι στην Κρήτη, κοντά στην κόρη του...»
-Και κάτι άσχετο εκ πρώτης όψεως με τα αστυνομικά αλλά σχετικό με το? μυστήριο. Πήρα κάποια μηνύματα στο μέιλ μου σχετικά με το προηγούμενο ποστ και την κα Χαρτουλάρη από ανώνυμους. Δεν ήξερα ότι μπορεί κάποιος να παραμένει ανώνυμος στέλνοντας μέιλ. Το έμαθα και αυτό. Και θέλω να απαντήσω σ’ αυτά τα μέιλ ότι το γεγονός ότι διατηρώ την ανωνυμία μου δεν είναι από μια διάθεση να κατηγορήσω τους πάντες και τα πάντα. Δεν έχω κλείσει ακόμη μήνα στη μπλογκόσφαιρα και έχω πει νομίζω κάμποσα θετικά και λιγότερα αρνητικά. Αν έδωσα αυτή την εντύπωση ζητώ ταπεινά συγνώμη. Η πρόθεσή μου σαν μπλόγκερ είναι, και το έχω δηλώσει και αλλού αυτό, όσο μπορώ πιο ανεπηρέαστα να λέω τη γνώμη μου, αν αυτή αφορά κανέναν. Και για όσο διάστημα αντέξω. Και ευχαριστώ όσους κάνουν τον κόπο και χάνουν τον πολύτιμο χρόνο τους να με διαβάζουν.

Δρυός πεσούσης...

Η κα Χαρτουλάρη στο Βιβλιοδρόμιο των «Νέων» του Σαββάτου ανακάλυψε τον συγγραφέα Γιάννη Καισαρίδη, τον οποίο προτιμά να αποκαλεί? Δημήτρη! Η κα Χαρτουλάρη, ως γνωστόν, εδώ και χρόνια κάνει βιβλιοπαρουσιάσεις στον γνωστό οργανισμό με τις δικές της άκρως υποκειμενικές επιλογές αποκλείοντας συγγραφείς που δεν της «κάθονται» λογοτεχνικά, όπως ο συγκεκριμένος, για τον οποίο έχουν εκφραστεί θετικά ο κος Χατζηβασιλείου, ο κος Φάις και άλλοι στην πιο δημοκρατική «Ελευθεροτυπία». Δεν κατηγορώ τον υποκειμενισμό, εκφράζει άλλωστε τις βαθύτερες αλήθειες του ανθρώπου, αλλά επισημαίνω την ολίσθησή της κας Χαρτουλάρη στο παράπτωμα της υποταγής στις δημόσιες σχέσεις του Κέδρου (ή του ίδιου του συγγραφέα;!). Για μια ακόμη φορά κάποιος δημοσιογράφος πέφτει στη λούμπα και εκμεταλλεύεται το γεγονός της εξαφάνισης του μικρού Άλεξ για να στηρίξει αυτό που διάλεξε να προβάλει. Το πιθανότερο είναι να μην έχει διαβάσει καθόλου τα διηγήματα του Καισαρίδη «Μισάντρα» για να τα συνδέει έτσι επιπόλαια με την υπόθεση του μικρού Άλεξ. Παραθέτω το κείμενο του εξωφύλλου του βιβλίου που κυκλοφόρησε τον Νοέμβρη του 2005.
«Μες στα μυστικά μισάντρα μιας πόλης, η ιλύς του χρόνου παγιδεύει ένα νεογέννητο συγγραφέα. Εφτάζυμα ψωμιά που μιλούν διαλέκτους της γλώσσας μας και μνημόσυνοι σπόροι λαχανικών τον βοηθούν να πλάσει στο σκοτάδι τού άλλου χρόνου και του άλλου λόγου τους ήρωές του: το κορίτσι με τα ζαρά μάτια που τρέφεται με ρινίσματα γυαλιού και τον ευγενή όφι με τα λέπια της μοναξιάς, τον στρατιώτη της πύλης των συνόρων ζωής και θανάτου και τους νεκρούς που ζητούν να αναπαυθούν, τα τρία εβραιόπουλα που τραγουδούν: "Ανέστι μανσεβίκος..." και τον πρόσφυγα χωρίς ψυχή, τη γεροντονιά που πετάει και τον από μηχανής άγγελο, τη συκιά με τα λερναία φυλλώματα και τις αθάνατες ρωσίδες κατσαρίδες, τα αγγελόψαρα...Πολλοί απ' αυτούς, επειδή πιστεύουν ότι "όταν κανείς δεν ξέρει αν υπάρχω, τότε υπάρχω, ζω!". εξέρχονται στο φως μόνον υπό άλλην μορφήν και με διαφορετικές ιδιότητες».
Ο Γιάννης Καισαρίδης στα «Μισάντρα» του, το ομώνυμο αφήγημα της συλλογής, απλώνει έξω απ’ το παράθυρο της έγκλειστης ηρωίδας του μια φανταστική σκηνή όπου μαζί με κείνην ο αναγνώστης παρακολουθεί ένα σκοτεινό παιχνίδι μεταμορφώσεων στο οποίο παίρνει μέρος ολόκληρη η μικρή πόλη. Μαζί με έναν ολόκληρο κόσμο μεταναστών, τέσσερα παιδιά, τρία αγόρια και ένα κορίτσι, συμμετέχουν σ’ αυτές τις μεταμορφώσεις παριστάνοντας κάθε φορά διαφορετικούς ρόλους. Τα διηγήματα τα χαρακτηρίζει η μεταφυσική ατμόσφαιρα, η ποιητικότητα και συγχρόνως μια «διαυγής» φαντασία που τα απογειώνει. Δεν μπορώ να κατανοήσω με ποιες μυστικές προεκτάσεις μπορεί να διαφημιστεί το συγκεκριμένο βιβλίο σαν «η προφητεία του συγγραφέα» και μ’ αυτό τον τρόπο να γίνει μπεστ σέλλερ -το ζητούμενο πάντα. Εκτός κι αν θεωρήσουμε το «Έγκλημα και Τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι προφητεία του συγγραφέα στις κατά καιρούς δολοφονίες ηλικιωμένων γυναικών με σκοπό την κλοπή χρημάτων (!). Παρεμπιπτόντως το βιβλίο του Καισαρίδη είναι αφιερωμένο στην περίπτωση του Σταύρου και των άλλων παιδιών που χάθηκαν στα Τέμπη. Ωστόσο η επικαιρότητα δεν κάνει κάποιο βιβλίο να είναι αξιοπρόσεκτο κυρία Χαρτουλάρη.
Και μια και μιλάμε γι’ αυτό κύριε Βίδο, του «Βήματος», προσπαθήσατε κι εσείς να προσδώσετε αξία συνδέοντας την υπόθεση Άλεξ με πρωτόλειο θεατρικό έργο που παίζεται αυτές τις μέρες σε θεατρική σκηνή. Ονειρεύομαι ως απλός αναγνώστης αλλά και ως απλός θεατής την ημέρα που θα μπορώ εγώ και οι όμοιοί μου απλοί άνθρωποι να έχουμε δική μας κρίση για ό,τι διαβάζουμε και ό,τι βλέπουμε χωρίς το μανιπουλάρισμα των «ειδικών». Ζητάω πολλά κυρία Χαρτουλάρη και κύριε Βίδο; (Φυσικά δεν περιμένω απάντηση. Άλλωστε σίγουρα δεν θα ανέβει μέχρι τα αυτιά τους το ερώτημα. Έτσι κι αλλιώς είναι ρητορικό).

Βιβλιόφιλοι και βιβλιοφάγοι

-Διάβασα ότι μέσα στο τριήμερο πάνω από 200.000 βιβλιόφιλοι πέρασαν από το Φεστιβάλ Βιβλίου της Θεσσαλονίκης παρόλες τις βροχές και το κρύο, σε αντίθεση με τους επισκέπτες της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου που κατά τον Μπάμπη Μπαρμπουνάκη ήταν μόνο τρεις χιλιάδες, αν και θεωρήθηκε πολύ επιτυχημένη. Ακόμη διάβασα ότι οι πωλήσεις βιβλίων στο φεστιβάλ αυξήθηκαν από πέρσι κατά 20%. Τριάντα χιλιάδες τίτλοι βιβλίων, οκτώ χιλιάδες νέοι τίτλοι, η παραγωγή καλά κρατεί. Το καλοκαιράκι να ΄ναι καλά με τις παραλίες του και θα ανταμείψει τους κόπους των συγγραφέων. Το Φεστιβάλ θα διαρκέσει μέχρι τις 18 Ιουνίου και σίγουρα όποιος πάει θα συναντήσει και κάποιον από τους 50 καλεσμένους συγγραφείς για να του υπογράψει βιβλίο.
-Στους αμετανόητους λάτρεις του Κώστα Καρυωτάκη προτείνω να ψάξουν να βρουν στα βιβλιοπωλεία, διότι δεν το έχω δει να υπάρχει στα περίπτερα, το τετραμηνιαίο περιοδικό "Κ" με εκτενές αφιέρωμα στον αυτόχειρα ποιητή που επιμελήθηκε ο Κώστας Παπαγεωργίου και γράφουν επίσης ο Αλέξης Ζήρας, ο Γιάννης Κοντός, η Τιτίκα Δημητρούλια κ.α. Το περιοδικό εκδίδεται από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια και αν δεν το βρείτε τηλεφωνείστε στο 2103806305. Συμπεριλαμβάνει επίσης για όσους "βιβλιοφάγους" δεν ενδιαφέρονται για "εύπεπτη" λογοτεχνία ενδιαφέροντα κριτικά σημειώματα για την νέα ποιητική συλλογή του Γιάννη Βαρβέρη "Πεταμένα Λεφτά", το νέο βιβλίο του Γιώργου Βέη "Με τις Μογγόλες", τη νέα συλλογή διηγημάτων της Λείας Βιτάλη "Σκοτεινές Μητέρες" και της Ελένης Λαδιά "Ο Μαύρος Ερμής". Τις επόμενες μέρες θα κάνω κάποιες πιο "ελαφριές" προτάσεις.

Η άλλη όψη μιας "καταραμένης" συγγραφέως

Τη Μήτσορα δεν τη διαβάζεις για να περάσεις την ώρα σου. Τη διαβάζεις για να ταξιδέψεις μαζί της στο κενό και να βυθιστείς στα μύχια του εαυτού σου. Υπάρχει στα βιβλία της μια μαύρη φλέβα που σε οδηγεί κατ’ ευθείαν στον σκοτεινό κόσμο της άλλης πλευράς. Κι εκεί δεν έχει χάπυ έντ. Υπάρχουν ζόρια. Αυτό γνώριζα μέχρι την προηγούμενη νουβέλα της «Ο ήλιος, δύω». Το γεγονός ότι το νέο της βιβλίο «Καλός καιρός/Μετακίνηση» από τις εκδόσεις Πατάκη διαφημίστηκε ότι διαθέτει χάπυ εντ ?το ζητούμενο της εποχής- με έκανε να το κρατώ για καιρό στη στοίβα των βιβλίων προς ανάγνωση και να μην αποφασίζω να ξεκινήσω την περιπέτεια μαζί του. Μήτσορα και χάπυ εντ δεν ταίριαζαν στο μυαλό μου. Η συγγραφέας που έφερε πρώτη στην Ελλάδα την κουλτούρα των ναρκωτικών γράφοντας με έναν πολύ προσωπικό ?βιωματικό θα έλεγα- τρόπο για το αδιέξοδο της ανθρώπινης ύπαρξης έμοιαζε να με κοιτά απ’ το αφτί του βιβλίου με μια ειρωνική διάθεση. Ώσπου η περιέργεια, που ως γνωστόν είναι πιο ισχυρός παράγων από τις όποιες επιφυλάξεις, με έκανε πριν δυο μέρες να το διαβάσω. Και βρέθηκα για μερικές ώρες στον δικό της Λυκαβηττό, συντροφιά με τους μετανάστες της, με τα σκουπίδια που μυρίζουν, να κάθομαι στο παγκάκι μαζί με τους 35πεντάρηδες ήρωές της μέσα στην παραζάλη της καθημερινότητας, κάτω από το βάρος των σημαδιακών γεγονότων της εποχής μας μόλις ανέτειλε ο εικοστός πρώτος αιώνας με την αλλόγιστη βία να κρατεί καλά το τιμόνι του κόσμου. Μόνο που η Μήτσορα τώρα ανακαλύπτει την ζωοδόχο πηγή του έρωτα με το Ε κεφαλαίο. Και του αφήνεται να την οδηγήσει στην φωτεινή πλευρά της ζωής. Το βιβλίο έχει τον ίδιο ωμό λυρισμό που έφερε στη λογοτεχνία η Μήτσορα το ’77 με το «Αννα να άλλο ένα» ή με την «Περίληψη του κόσμου», την ίδια αντικομφορμιστική γραφή, την ποιητικότητα, την αφηγηματική δεινότητα. Και επιπλέον έχει έρωτα. Έναν έρωτα για πρώτη φορά από την πλευρά της ζωής. Οι δυο ήρωες αφήνονται να παρασυρθούν κι αυτό τους κρατά στην επιφάνεια. Η Μήτσορα γράφει με αισιοδοξία! Παρόλο που το κείμενο μου δημιούργησε μια αμηχανία και το ευτυχισμένο τέλος δεν με έπεισε απόλυτα, χάρηκα τη δυνατή γραφή της μα πιο πολύ με κέρδισε το γεγονός ότι μια "καταραμένη" συγγραφέας, -η ηγερία των ελλήνων μπίτνικ- ξέφυγε από τα σκοτάδια της και αναρριχήθηκε στο φως έστω και με αμηχανία. Οι ήρωές της, ο Άλκης και η Έλλη τολμούν να κοιτάξουν κατάματα τη ζωή και να ξεφύγουν από τις προσωπικές τους φυλακές ανακαλύπτοντας τα απλά πράγματα, την καθημερινότητα, την ερωτική πλευρά της ζωής. Σίγουρα η επόμενη πτήση της θα αγγίξει τον ήλιο τη στιγμή της ανατολής.

Η αγωνία του συγγραφέα...

Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος γεννήθηκε το 1959 και δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο, τα περίφημα «Κομματάκια», σε ηλικία 20 ετών, για τα οποία ο κριτικός Αλέξης Ζήρας έγραφε τότε στην εφημερίδα Καθημερινή: «Aυτοβιογραφικά χρονικά που όμως έχουν διυλιστεί από τη φαντασία του συγγραφέα, σπαράγματα της ζωής ενός νέου, χθεσινού έφηβου, όπου είναι έκδηλα τα βιώματα της υπαρξιακής ερημίας, της ανεκπλήρωτης ερωτικής σχέσης και του θανάτου?»
Από τότε μέχρι σήμερα ο Β.Ρ. δημοσιεύει ανελλιπώς νέο βιβλίο κάθε δυο χρόνια ή και κάθε χρόνο, μερικές χρονιές έχει εκδόσει και δυο βιβλία μάλιστα μέσα στην ίδια χρονιά. Και όλα τα βιβλία του, 17 τον αριθμό μέχρι σήμερα, είναι λίγο ως πολύ αυτοβιογραφικά, ακολουθώντας μάλιστα το πέρασμα της ηλικίας του. Οι προβληματισμοί των ηρώων του, οι σχέσεις τους, η αντιμετώπιση της ζωής τους εξελλίσσονται καθώς περνούν τα χρόνια του ίδιου του συγγραφέα. Ουδέν το μεμπτόν μέχρις εδώ, καθώς ο Ραπτόπουλος έχει δώσει δείγματα καλής λογοτεχνίας στην πορεία του. Και ίσως θα εξακολουθούσε να δίνει αν δεν φοβόταν να μείνει για λίγο εκτός δημοσιότητος. Φυσικά δεν είναι ο μόνος που ζει με τον φόβο μη μείνει εκτός, Οι περισσότεροι συγγραφείς είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, που βιοπορίζονται από τα βιβλία τους ή διατυμπανίζουν αυτή την εκδοχή, βρίσκονται συνεχώς στις προθήκες των βιβλιοπωλείων με νέα βιβλία τους. Το τελευταίο όμως βιβλίο του Ραπτόπουλου τον πρόδωσε. Χαλαρό, χωρίς να έχει συγκεκριμένο στόχο, περιφέρεται ανάμεσα στα μεγάλα πρόσφατα ιστορικά γεγονότα της χώρας, από τη δικτατορία των συνταγματαρχών και τη μεταπολίτευση μέχρι τους Ολυμπιακούς αγώνες, χωρίς να τα ακουμπά ή εκείνα να ακουμπούν την ιστορία του. Χρησιμοποιούνται λίγο πολύ ως φόντο της ζωής των τριών καρδιακών φίλων, του Αντρέα, του Ηλία και του Θάνο, του αφηγητή. Δεν είμαι κριτικός λογοτεχνίας, απλώς μου αρέσει να διαβάζω τις ελεύθερες ώρες μου ιδιαίτερα ελληνική λογοτεχνία, όπως ο Άγγλος προτιμά την αγγλική ή ο Γερμανός τη γερμανική. Βρίσκω εκεί μέσα στοιχεία από τη ζωή μου και ταυτίζομαι. Με ακουμπούν γεγονότα και με προβληματίζουν. Μου δίνουν έναν μίτο για να πάω παρά πέρα τις σκέψεις μου. Φυσικά και δεν περιμένω λύσεις απ’ τη λογοτεχνία. Περιμένω όμως μια καλή και φιλική συντροφιά. «Οι φίλοι» δεν με έπεισαν. Δεν μου κράτησαν καλή συντροφιά. Και σ’ αυτό δεν φταίει η χαλαρή γραφή του Ραπτόπουλου με την αφόρητη νοσταλγία της και το ατέλειωτο μελοδραματισμό της, ή το σε πολλά σημεία δευτεροκλασσάτο δοκιμιακό του ύφος, ούτε η θυμοσοφίες του και οι κοινοτυπίες του, αλλά κάτι πιο βαθύ και λυπημένο. Η αγωνία του συγγραφέα! ‘Ηταν ολοφάνερη η πρόθεσή του να βγάλει ακόμη ένα βιβλίο έστω κι αν δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτό. Ή μήπως και νόμιζε πως ήταν; Γιατί αν είχε αυτή την ψευδαίσθηση τότε φαίνεται έχει αρχίσει να... γερνά. Το βιβλίο αυτό ωστόσο βρέθηκε στις λίστες με τα μπεστ σέλλερ. Να μιλήσω για διαπλοκές, για δημόσιες σχέσεις, για εκμετάλλευση των μίντια με συνεντεύξεις; Όλα αυτά θεμιτά αφού και το βιβλίο δεν παύει παρά να είναι ένα προϊόν. Τότε τίθεται το ερώτημα πώς θα καταλάβει ο απονήρευτος αναγνώστης αν το πόνημα αξίζει τα λεφτά του; Μόνο όταν το αγοράσει. Αλλά τότε είναι πια αργά. Γιατί το βιβλίο δεν είναι απορρυπαντικό ή σοκολάτα που αν δεν σου αρέσει δεν το ξαναπαίρνεις. Ούτε μπορείς να διαγράψεις μονοκοντυλιά έναν συγγραφέα επειδή κάποιο βιβλίο του ή έστω η τελευταία παραγωγή του δεν σε έπεισαν. Τότε τι; Ακόμη ένα αδιάβαστο αλλά αγορασμένο βιβλίο στο ράφι. Και ο βιοπορισμός του συγγραφέα επιτυγχάνεται. Το επόμενο βιβλίο του Ραπτόπουλου που θα αγοράσω θα είναι το 2010. Σε τέσσερα χρόνια θα μπορέσει να επιμεληθεί μια δουλειά που θα τον ξαναφέρει στις παλιές του δόξες. Εκτός κι αν η αγωνία του συγγραφέα είναι ισχυρότερη από την επιθυμία του να αρέσει.

Ρεκβιεμ για έναν ανήλικο

-Το 1996 στην πολιτεία Άρλιγκτον του Τέξας η 9χρονη Amber Hagerman έπεσε θύμα απαγωγής, βιασμού και τέλος δολοφονίας από έναν νεαρό Τεξανό. Την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε στη μνήμη της το πρόγραμμα Amber Alert το οποίο στοχεύει στην έγκαιρη ενημέρωση των αρχών και των πολιτών σε περίπτωση απαγωγής ανηλίκου. Το πρόγραμμα αυτό μετά τα τελευταία φρικιαστικά γεγονότα της "απαγωγής" και δολοφονίας(;) του μικρού Ρώσου Άλεξ στη Βέροια έχει αναλάβει να υλοποιήσει στην Ελλάδα η οργάνωση "Το χαμόγελο του παιδιού". Είναι γραφτό των ανθρωπίνων κοινωνιών τα γεγονότα πάντα να προηγούνται από την πρόληψή τους. Άλλωστε και με τους νόμους κάθε πολιτείας το ίδιο συμβαίνει. Έστω και εκ των υστέρων ευαισθητοποιούμαστε σαν ανθρώπινο είδος τρομάζοντας με τα απύθμενα βάθη της ψυχής μας. Εμπνευσμένο από την υπόθεση της μικρής Τεξανής ένα θαυμάσιο βιβλίο της Σώτης Τριανταφύλλου "Η Συγχώρεση" από τις εκδόσεις Πατάκη, ένα από τα καλύτερα της συγγραφέως.
-Ο Μισέλ Φάις αφιερώνει από τη σημερινή Ελευθεροτυπία στον μικρό Ρώσο το ποίημα "Ρέκβιεμ" της Άννας Αχμάτοβα, που αναφέρεται στην πολύχρονη φυλάκιση του γιου της Ρωσίδας ποιήτριας στα χρόνια των σταλινικών εκκαθαρίσεων.
"Όχι, δεν υποφέρω εγώ,
μα κάποιος άλλος.
Εγώ δεν θα το άντεχα.
Κι αυτό που έχει συμβεί,
ας το καλύψουν οι μαύρες οθόνες
κι ας πάρει κάποιος τα φανάρια...
Νύχτα."
Σήμερα είχα ετοιμαστεί να γράψω την άποψή μου για ένα βιβλίο που μόλις τέλειωσα την ανάγνωσή του και που βρίσκεται στις λίστες των μπεστ σέλλερ. Ο μικρός Ρώσος όμως δεν με άφησε. Είναι πολύ πιο σημαντική η ζωή από την τέχνη!

Εν αρχή...

Εν αρχή ην ο λόγος! Αυτόν θα προσπαθήσω να υπερασπιστώ με τις μικρές δυνάμεις μου από αυτή τη γωνιά του κόσμου. Έχω το λόγο μου γι' αυτό. Με εξοργίζει η υποτίμηση ενός μεγάλου "λόγου" τη στιγμή που αντίθετα υπερτιμάται ένας μικρός ¨λόγος" εξ αιτίας διαπλοκών, μάρκετινγκ και δημοσίων σχέσεων. Αυτό διώχνει αναγνώστες. Ή αφήνει αγορασμένα βιβλία αδιάβαστα στα ράφια. Σίγουρα μ' αυτόν τον τρόπο δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτική βιβλίου στην Ελλάδα. Προσωπικά μπορεί να μην πετύχω τίποτα. Ο κόσμος δεν αλλάζει με μια, δυο, τρεις φωνές. Δεν αλλάζει ούτε καν με την Τέχνη αν πιστέψουμε τον Φερνάντο Μποτέρο. Αλλά η ουτοπία είναι μια μεγάλη κινητήρια δύναμη!