Thursday, September 28, 2006

Με δύναμη εν αναμονή...

Περιμένοντας τις "βιβλιοφαγικές" διαδικασίες της νέας περιόδου, που προβλέπεται τουλάχιστον καταιγιστική, δημοσιεύω εδώ το κριτικό σημείωμα μιας φίλης που μου έστειλε με μέιλ λίγο καιρό πριν. Αφορά το πολυσυζητημένο, και στο εξωτερικό όπου ζει ο συγγραφέας, "Λαβύρινθο" του Πάνου Καρνέζη, στην Ελλάδα από τις εκδόσεις "Ελληνικά Γράμματα" το 2004.
«Το βιβλίο αφορά το οδοιπορικό της επιστροφής μιας μεραρχίας από την εκστρατεία της στη Μικρά Ασία μετά την καταστροφή του 1922. Παρακολουθούμε στιγμιότυπα της κοινής ζωής καθώς οι φαντάροι αναζητούν τον δρόμο για να φτάσουν στη θάλασσα και να επιστρέψουν στην πατρίδα. Λεπτομερείς περιγραφές μας κάνουν να θαυμάζουμε τη σοβαρή έρευνα που σίγουρα προϋπήρξε της συγγραφής. Θαυμάσιοι ήρωες, που ξεφεύγουν οι περισσότεροι από τα συνηθισμένα κλισέ και πάντοτε συνεπείς με τον εαυτό τους. Άλλοι σκιαγραφημένοι με περισσότερο βάθος, άλλοι με πιο απλές μολυβιές διαθέτουν χιούμορ και ανατρεπτικό λόγο. Το έξυπμο όμως χιούμορ των διαλόγων τους δεν διαφοροποιείται από πρόσωπο σε πρόσωπο με αποτέλεσμα να δίνεται η εντύπωση ότι όλοι μιλούν τη γλώσσα του συγγραφέα τους. Αλλά η μαστοριά της αφήγησης σε συνεπαίρνει και αυτό είναι το μεγάλο κέρδος. Του λείπει όμως μια κεντρική ραχοκοκαλιά ενώ η παντελής αποστασιοποίηση των ηρώων κάνει τον αναγνώστη να μη μπορεί ενδιαφερθεί πραγματικά για τους ήρωες. Παρόλα αυτά δυο από αυτούς, ο συνταγματάρχης Νέστωρ και ο παπα Συμεών ξεχωρίζουν. Οι παράλληλες ιστορίες που εκτυλίσσονται διαθέτουν την προσωπική τους γοητεία σαν αυτόνομες, περιγραμμένες με χιούμορ και ανατρεπτικό λόγο χρησιμοποιώντας την τεχνική του θρίλερ αλλά παραμένουν πάντα ανεξάρτητες ιστορίες. Αυτό θυμίζει έντονα το παρελθόν του συγγραφέα ως διηγηματογράφου. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το έργο αποτελεί μια συρραφή ιστοριών που δεν ευτύχησαν να γίνουν ενιαίο σύνολο. Δείχνουν όμως ?σαν πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα- τη δυνατότητά του να γράψει ένα επόμενο άρτιο μυθιστόρημα αν δεν χαλαρώσει την αφήγησή του. Κλείνοντας θα λέγαμε ότι το βιβλίο διαθέτει, παρόλες τις επιμέρους ατέλειες, μεγάλη περιγραφική δύναμη, η οποία δεν βρίσκεται εύκολα στα σύγχρονα ελληνικά μυθιστορήματα που συνήθως σφύζουν από χαλαρότητα και ανούσιες λεπτομέρειες. Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί.»
Εγώ θα προσθέσω μόνο το κείμενο από το οπισθόφυλλο του βιβλίου ως είθισται.
"Σεπτέμβριος του 1922, κι ενώ ο υπόλοιπος ελληνικός στρατός εγκαταλείπει τη Μικρασία, μια αποδεκατισμένη μεραρχία χάνει το δρόμο της και περιπλανιέται στην έρημο της Ανατολίας. Καθώς οι ελπίδες για σωτηρία λιγοστεύουν και το ηθικό των στρατιωτών χειροτερεύει, ο ηλικιωμένος διοικητής τους πενθεί ακόμα το θάνατο της συζύγου του, ένα χρόνο νωρίτερα, και βρίσκει παρηγοριά στην αγάπη για τη μυθολογία και στον εθισμό στη μορφίνη. Μια σειρά από κλοπές μένουν ανεξιχνίαστες. Τα μυστηριώδη φεϊγβολάν που κατακρίνουν την εκστρατεία από την αρχή του πολέμου συνεχίζουν να διανέμονται. Κι οι σκέψεις όλων επιστρέφουν όλο και συχνότερα σε ένα ασυγχώρητο έγκλημα που διέπραξε πριν από καιρό η μεραρχία σε μια στιγμή άκρατης οργής. Η τύχη των περιπλανώμενων φαίνεται τελικά να αλλάζει μόλις φτάνουν σε μια μικρή πόλη που μοιάζει να μην την έχει αγγίξει ο πόλεμος. Αλλά η μεραρχία δεν έχει ξεφύγει από τις Ερινύες της. Κι αναπόφευκτα τις οδηγεί σε αυτόν τον επιφανειακά ειδυλλιακό τόπο, με μοιραίες συνέπειες για στρατιώτες και ντόπιους."

Sunday, September 17, 2006

Αντρική ματιά στον έρωτα

Τον Γιώργο Βιδάλη πάνω από 25 χρόνια τον συναντάμε σαν δημοσιογράφο του καλλιτεχνικού στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία». Το «Τρυφερή είναι η ήττα» από τις εκδόσεις «Κέδρος» είναι το πρώτο του βιβλίο. Ο Βιδάλης στο βιβλίο του είναι όπως και στα ρεπορτάζ του. Χαμηλών τόνων με μια ευδιάκριτη δόση ευαισθησίας που διατρέχει και την ιστορία του. Χιούμορ και ρομαντισμός συνυπάρχουν σφιχταγκαλιασμένα σε μια απόπειρα διερεύνησης του ερωτικού στοιχείου και της ζωής που χάνεται. Ο Αριστείδης, ο πρωταγωνιστής του, ένας πενηντάρης μεταφραστής ρομαντικός και διανοούμενος, λάτρης του γυναικείου φύλου και viveur, μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου του, που κληροδότησε πεθαίνοντας σε έναν ανιψιό του, διηγείται με ευαισθησία και απλότητα τους έρωτες που απόλαυσε και τους έρωτες που ξεγλίστρησαν απ’ τα χέρια του σαν να είναι η ίδια η πορεία της ζωής του. Μια πρώτη αλλά ώριμη λογοτεχνική προσπάθεια που μυρίζει βιωμένη ζωή και αληθινή αντρική ευαισθησία. Ένα βιβλίο που συγκινεί και ψυχαγωγεί. Παραθέτω το κείμενο από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
«"Προσπαθώ να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς γυναίκες, χωρίς θάλασσα, χωρίς βιβλία. Φρίκη! Θα μετανάστευα σε άλλο πλανήτη για να τα βρω." Ένας πενηντάχρονος μεταφραστής που κάνει διακοπές στο νησί του πεθαίνει ξαφνικά από ανακοπή καρδιάς στην ερωτική κλίνη. Στο σπίτι του στην Αθήνα θα βρεθεί ένα σημειωματάριο που απευθύνεται στον φοιτητή ανιψιό του. Μέσα από τις σελίδες ξετυλίγεται η ζωή του και το ημιτελές "διδακτορικό" του για το γυναικείο φύλο. Ό,τι είναι ωραίο είναι γένους... θηλυκού, θεωρεί ο ερωτοβάμων, γκαφατζής και μυθοδίαιτος αντιήρωας του βιβλίου. Χάνεται με γυναίκες σαγηνευτικές κι αγαπημένες, προσιτές κι απόμακρες. Αλλά και με ιδεατές, όπως η γνώση, η πίστη, η μνήμη.Ένα μυθιστόρημα με χιούμορ κι ευαισθησία για το αιώνιο χάσμα ανάμεσα στο αρσενικό και στο θηλυκό. Με την ήττα να παραμονεύει και το χρόνο να κρυφογελάει.»


Saturday, September 09, 2006

Χάρτινοι Παλαιολόγοι

Ο Γιώργος Λεονάρδος έχει πίσω του σχεδόν μισό αιώνα, αν δεν απατώμαι, γραψίματος, κυρίως δημοσιογραφικής δουλειάς. Στη λογοτεχνία εισήλθε πολύ αργότερα και στο ιστορικό μυθιστόρημα -με τη μορφή που εκείνος το διακονεί- το 1998 με τον Μπαρμπαρόσα τον πειρατή. Κατόπιν στράφηκε στην ιστορία του Βυζαντίου και τώρα εκδίδει ακόμη ένα βυζαντινό ιστορικό μυθιστόρημα από τις εκδόσεις Λιβάνη, τους "Παλαιολόγους". Ο Λεονάρδος είναι ένας χαμηλών τόνων συγγραφέας, συντηρητικός και μαθημένος στην έρευνα. Αυτό δεν είναι κακό. Αντίθετα διαβάζοντας τα βιβλία του μπορείς να είσαι αρκετά σίγουρος ότι δεν έχει κάνει λάθη στα γεγονότα που αναφέρει. Και αναφέρει πολλά. Παίρνοντας στα χέρια μου ένα ιστορικό μυθιστόρημα, έτσι όπως τα χαρακτηρίζουν, έχω πάντα την περιέργεια να δω την αιτία για την οποία ο συγγραφέας έχει ασχοληθεί με το θέμα του. Τις περισσότερες φορές δεν την βρίσκω και αυτό με απογοητεύει σαν αναγνώστη. Γιατί πιστεύω ότι όταν ασχολείσαι με κάτι που γι' αυτό έχει "μιλήσει" η ίδια η ιστορία πρέπει να έχεις κάτι άλλο να πεις. Η έρευνα δεν αρκεί μόνη της για να διαμορφώσει ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα. Δεν είναι η θέση μου και ούτε γνωρίζω βέβαια να δώσω σε συγγραφείς συμβουλές με ποιό τρόπο να κάνουν τη δουλειά τους, αλλά αν θέλω απλώς να πληροφορηθώ τα ιστορικά γεγονότα ο Παπαρρηγόπουλος είναι μια άκρως ενδιαφέρουσα πηγή. Και πολλοί άλλοι ιστορικοί βέβαια. Από ένα ιστορικό μυθιστόρημα περιμένω κάτι παραπάνω. Φυσικά με αυτό δεν εννοώ την περιγραφή της ψυχικής κατάστασης των ηρώων, που δεν προσθέτει τίποτα παραπάνω παρά μόνον σελίδες, αλλά μια ιδιαίτερη θέση, μια άποψη του συγγραφέα, η οποία θα με οδηγήσει, σαν αναγνώστη, να προβληματιστώ και φυσικά να ψυχαγωγηθώ. Από το βιβλίο του Λεονάρδου έλειπε το πρώτο σκέλος. Επειδή όμως δεν θέλω να τον αδικήσω θα επανέλθω στην εμπεριστατωμένη έρευνα που σ' αυτήν πάντα ο συνεπής συγγραφέας καταφεύγει. Βέβαια και εδώ με κάθε επιφύλαξη καθώς δεν είμαι ιστορικός για να γνωρίζω. Θα σημειώσω ότι ο Λεονάρδος έχει τιμηθεί μεταξύ άλλων και με ένα βραβείο από κάποια χριστιανική οργάνωση, αν δεν κάνω λάθος, για τα ιστορικά του μυθιστορήματα. Κι ακόμη να προσθέω πως για ένα μικρό διάστημα ήταν στη λίστα με τα ευπώλητα. Παραθέτω το κείμενο από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
"Τα συγκλονιστικά, αποτρόπαια και αποκρουστικά γεγονότα των εμφυλίων πολέμων μεταξύ των Παλαιολόγων, που χάραξαν τη χωρίς επιστροφή πορεία προς την αυτοκαταστροφή και τη διάλυση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, εξιστορεί στο νέο του βιβλίο ο Γ. Λεονάρδος. Αν και αυτοτελές -καρπός ενδελεχούς μελέτης των ιστορικών λεπτομερειών και των ανθρώπινων αδυναμιών που σημάδεψαν τους "άρχοντες" τον αιώνα προ της αλώσεως- αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, και συνέχεια του προηγούμενου ιστορήματός του "Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος - Ο Ελευθερωτής".Το ανά χείρας ιστορικό μυθιστόρημα αναδεικνεύει, με τρόπο γλαφυρό και ευπροσήγορο, τα ηρωικά αλλά και τα μιαρά γεγονότα που επηρέασαν δραματικά τη ζωή και το μέλλον των κατοίκων της πρώην Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, γεγονότα που παραποιήθηκαν, είτε εκούσια είτε ακούσια, ώστε να συμβάλουν στη νάρκωση του λαού για γενιές ολόκληρες.Ένα ιστορικό μυθιστόρημα στο οποίο η αλήθεια υπερτερεί της φαντασίας, όπου αυτή χρησιμοποιήθηκε από το συγγραφέα για την ευχερέστερη κατανόηση του αφηγήματός του..."

Friday, September 01, 2006

Ένας Έλληνας Έκο!

Γύρισα από τις διακοπές μου έχοντας για πρώτη φορά στη ζωή μου διαβάσει ελάχιστα βιβλία. Προσπαθώντας να επιλέξω μερικά που να μου υπόσχονται ψυχαγωγία κάποιου επιπέδου από όσα κυκλοφόρησαν το καλοκαίρι, καινούρια ή επανεκδόσεις παλιότερων κειμένων, κατέληξα να πάρω μαζί μου μια εντυπωσιακά ελαφριά τσάντα. Απ' αυτά θα αρχίσω.
Το ιστορικό μυθιστόρημα τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως γνωρίζει έξαρση. Δεν θα συμφωνήσω με κάποιους "συναδέλφους" που το εξηγούν αυτό ως "αναγκαστική" στροφή των συγγραφέων προς το παρελθόν διότι δεν υπάρχουν ενδιαφέροντα γεγονότα σήμερα. Θα το εξηγήσω πιο απλά. Το ιστορικό μυθιστόρημα έχει έξαρση διότι όλα στην εποχή μας βρίσκονται σε έξαρση! Η διαφθορά, το έγκλημα, η παιδεραστία, η παρελθοντολογία, η μελλοντολογία, η μαγεία, η αθεϊα, η θρησκοληψία και άλλα. Έχει λοιπόν τη θέση του και το ιστορικό μυθιστόρημα. Το οποίο τελευταία έχει υποστεί τονωτικές ενέσεις και από την αστυνομική λογοτεχνία. Έτσι πρόσφατα έχει δημιουργηθεί ένα υβριδικό είδος που μπορεί κανείς να πει ότι ξεκίνησε από το παγκόσμιο μπεστ σέλλερ του Έκο, "Το Όνομα του Ρόδου". Να λοιπόν που έχουμε κι εμείς τον Ουμπέρτο Έκο μας που δεν είναι άλλος από τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου στην έδρα της Βυζαντινής Λογοτενίας Παναγιώτη Αγαπητό. Το βιβλίο του "Ο Χάλκινος Οφθαλμός" από τις εκδόσεις Άγρα είναι μια βυζαντινή ιστορία μυστηρίου. Ο Αγαπητός είναι φυσικά πολύ καλός γνώστης της εποχής την οποία ανασυνθέτει θαυμαστά. Αναφέρεται στην εποχή της εικονομαχίας που ταλάνιζε για αιώνες τον βυζαντινό κόσμο. Ένα ακόμη από τα ατού του βιβλίου είναι η καλή πλοκή του σαν αστυνομικό. Οι αντιρρήσεις μου αφορούν την υπερβολική σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει το θέμα του, το οποίο κατά τη γνώμη μου θα ήθελε μια πιο χαλαρή προσέγγιση δεδομένου ότι δεν είναι διατριβή. Μιλάμε ουσιαστικά για αστυνομικό μυθιστόρημα και μάλιστα εποχής που θα περίμενε ο αναγνώστης να βρει μια χαριτωμένη ελαφράδα και μια ειρωνική διάθεση, απόλυτα ταιριαστές στο είδος. Ίσως στο επόμενο βιβλίο του να έχει κατακτήσει ένα λιγότερο βαρύγδουπο ύφος και να έχει σχηματίσει περισσότερο ολοκληρωμένους ήρωες. Κατά τα άλλα το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί ευχάριστα γιατί συνδυάζει την ιστορική γνώση με την ψυχαγωγία. Και μια τελευταία μου διαπίστωση: Όλο και περισσότεροι καθηγητές πανεπιστημίου αρχίζουν να υπηρετούν το λαϊκό είδος που είναι το μυθιστόρημα. Οπότε περιμένουμε την άνθιση του campus novel και στη χώρα μας.
Παραθέτω το κείμενο από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
'Στα χρόνια του βασιλέα Θεοφίλου (829-842) η έριδα της Εικονομαχίας συνεχίζει να διχάζει τη βυζαντινή κοινωνία. Οι συνεχείς επιδρομές των Αράβων στη Μικρά Ασία έχουν αποσταθεροποιήσει το κράτος. Στα Βαλκάνια επικρατεί μια εύθραυστη ηρεμία για όσο καιρό διαρκεί η συνθήκη ειρήνης με τον ηγεμόνα των Βουλγάρων.Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος του 833: Με εντολή του βασιλέα, ο πρωτοσπαθάριος Λέων συνοδεύει στη Θεσσαλονίκη τον στρατηγό που πρόκειται να αναλάβει διοικητής της ευρύτερης περιφέρειας, αλλά ο πραγματικός σκοπός της επίσκεψής του είναι να ενημερωθεί από κοντά για τις δραστηριότητες του εικονόφιλου αρχιεπισκόπου της πόλης. Άθελά του ο Λέων γίνεται μάρτυρας μιας δυσάρεστης σκηνής ανάμεσα στον προσωρινό τοποτηρητή της πόλης και τη σύζυγό του. Το επόμενο πρωί ο τοποτηρητής βρίσκεται δολοφονημένος και ο Λέων αναλαμβάνει τη διαλεύκανση μιας φαινομενικά απλής υπόθεσης. Χωρίς να τα γνωρίζει, θα συναντήσει στο πρόσωπο της μοναχής και ποιήτριας Κασσίας μια ευφυέστατη, ίσως και επικίνδυνη, αντίπαλο. Και τότε θα ανακαλυφθεί το δεύτερο πτώμα.Μετά την πρώτη του περιπέτεια στα βάθη της Μικράς Ασίας, ο πρωτοσπαθάριος Λέων πίστευε ότι θα συνέχιζε την ήσυχη ζωή του στη βασιλεύουσα. Όμως η ξαφνική αποστολή στη Θεσσαλονίκη θα τον αναγκάσει να αναθεωρήσει τις απόψεις του για τη δικαιοσύνη και θα τον φέρει αντιμέτωπο με μια οδυνηρή ερωτική ιστορία από το μακρινό παρελθόν του".
Free Web Site Counter
Site Counter