Sunday, November 25, 2007

Ένας σκούφος αλλά όχι χρυσός

Η «Αρχαία σκουριά» άρκεσε για να καταξιώσει τη Μάρω Δούκα στο αναγνωστικό κοινό αλλά και στους ειδικούς της ελληνικής λογοτεχνίας. Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια και αρκετά βιβλία εκπορεύτηκαν από την έμπνευσή της. Σήμερα η Μάρω Δούκα, σύμφωνα με το πνεύμα των καιρών, επανεκδίδει το σύνολο του έργου της αναθεωρώντας το από άλλον εκδότη. Αν δεν κάνω λάθος το ιστορικό της μυθιστόρημα «Ένας σκούφος από πορφύρα» (εκδόσεις Πατάκη) είναι αυτό που επανεκδόθηκε πρώτο. Έργο που στέκεται σαν το βαρύ πυροβολικό των ιστορικών μυθιστορημάτων της εγχώριας παραγωγής. Είναι όμως και διαβαστερό ή είναι υπερεκτιμημένο; Η ταπεινότητα μου το προσέγγισε με το ανάλογο δέος. Ο «Σκούφος» αναφέρεται στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλέξιο Κομνηνό, ο οποίος έταξε τη ζωή του στο να σώσει το Βυζάντιο και η εποχή του υπήρξε η τελευταία αναλαμπή της αυτοκρατορίας.

Η πρώτη δυσκολία που αντιμετώπισα με το βιβλίο ήταν τα πολλά πρόσωπα, μερικά και με τα ίδια ονόματα, που δεν μπορείς να παρακολουθήσεις αν δεν ανατρέχεις κάθε τόσο σε έναν πίνακα με τα πρόσωπα που υπάρχει στο τέλος του βιβλίου. Μια δεύτερη δυσκολία ήταν οι διάλογοι, οι οποίοι χωρίς τα εισαγωγικά τους μπερδεύουν και δεν ξέρεις στο τέλος ποιος είπε τι. Μια τρίτη δυσκολία που μάλλον είναι κάτι που μου προκάλεσε πλήξη ήταν η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που δεν άφηνε περιθώρια άλλης οπτικής σε ένα τόσο πολλών σελίδων μυθιστόρημα. Δεν θα έλεγα ότι είμαι συνηθισμένος στα απλοϊκά αναγνώσματα, το αντίθετο θα ισχυριζόμουν. Αλλά τα εξεζητημένα μοντερνιστικά εκεί που δεν στέκουν με απωθούν σαν να καταπίνω μπουκιά με παράταιρες γεύσεις.

Η αφήγηση γίνεται από κάποιον ταπεινό παλατιανό που χρησιμοποιεί μια απλή γλώσσα αλλά που πολλές φορές γίνεται αρκούντως αλλά αταίριαστα λόγια και ποιητικήαν και συγχρόνως εγκεφαλική. Γενικά το βιβλίο σέβεται τις χρονολογίες και τα λοιπά ιστορικά στοιχεία, απ’ όσο μπορώ προσωπικά να γνωρίζω, και ακολουθεί ως επί το πλείστον κατά γράμμα την αφήγηση του πραγματικού κειμένου από την Αλεξιάδα της Αννας Κομνηνής, της κόρης του Αλέξιου, η οποία ήταν λογία, χωρίς όμως να αποφεύγει κάποιους μελοδραματισμούς και διδακτικές προσεγγίσεις. Μάχες και δολοπλοκίες, περιγράφονται αναλυτικά μαζί με τα πάθη και τους έρωτες των προσώπων της εποχής. Ίσως αν έλειπαν όλες αυτές οι λεπτομερείς περιγραφές που μπορεί να της διαβάσει κανείς και σε ένα γνήσιο ιστορικό βιβλίο, το μυθιστόρημα θα μπορούσε να αναπνεύσει καλύτερα και να μη κουράζει τον αναγνώστη.

Παραθέτω το κείμενο από το οπισθόφυλλο.
"
Ποιος ήταν ο Αλέξιος Κομνηνός που θα πολεμούσε σ' Ανατολή και Δύση για να σώσει το Βυζάντιο από το χείλος του γκρεμού; Ποιες γυναίκες τον αγάπησαν; Ποιος προσπαθούσε να τον δηλητηριάσει; Γιατί η θυγατέρα του, η Άννα Κομνηνή, μισούσε τον αδερφό της, το συναυτοκράτορα Ιωάννη; Γιατί η γυναίκα του, η Ειρήνη Δούκα, προωθούσε το Νικηφόρο Βρυέννιο στο θρόνο; ₼νθρωποι και γεγονότα, αποτυχίες, δάκρυα και καημοί, ελπίδες, οράματα που έσβησαν, χαρές που εξανεμίστηκαν, μικρότητες και πάθη. Το μυθιστόρημα Ένας σκούφος από πορφύρα φιλοδοξεί να ζωντανέψει την τελευταία αναλαμπή του Βυζαντίου και να μας ταξιδέψει σ' εκείνα τα δύσκολα χρόνια, μέσα από την αφήγηση ενός άσημου παλατιανού, που αποσυρμένος στη Σινώπη του Πόντου, ξαναθυμάται, έμπλεος δέους, τα περασμένα..."

11 Comments:

Blogger Πάπισσα Ιωάννα said...

Θα συμφωνούσα ότι είναι υπερεκτιμημένο, κυρίως λόγω του ονόματος αλλά και λόγω της αναβάπτισης της ιστορίας που επιχειρεί (Βυζάντιο, γυναίκα, προσωπικές-κρατικές υποθέσεις κλπ). Θα συμφωνήσω ότι είναι πολύ μονοφωνικό και χαώδες για να είναι ελκτικό και καλοδομημένο.
Πατριάρχης Φώτιος
[έτσι για σεφτέ γιατί χάθήκαμε]

11:10 pm  
Blogger ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ said...

Θα συμφωνήσω και με τους δύο. Ο μέσος αναγνώστης στο εν τρίτο του βιβλίου θα έχει εξαντληθεί. Παρ' ότι το θέμα είναι ιντριγκαδόρικο, η πληθώρα ονομάτων και στοιχείων σε πλακώνει. Μετά βέβαια σκέφτηκα ότι η συγγραφέας έχει κάνει τεράστια έρευνα και θα πρέπει να ταλαιπωρήθηκε πολύ για να συμμαζέψει όλο αυτό το υλικό. Ίσως να ήθελε να δώσει αυτόν τον ποταμό για να σκιαγραφήσει τη λαβυρινθώδη κατάσταση της διαπλοκής του παλατιού. Αν το δεις σαν κατάθεση ενός αυτόπτη των γεγονότων μάρτυρα, ή αν αισθανθείς Βυζαντινός της εποχής, σου δημιουργείται το αίσθημα του χάους και της υποδόριας σήψης που επικρατούσε.Βέβαια για να το πετύχει αυτό ίσως υπήρχαν πολύ προσφορότερα μέσα, και πάντως το τίμημα που πληρώνει είναι βαρύ, όπως και το ίδιο το βιβλίο.

9:00 am  
Blogger bibliofagos said...

βιβλιοκαφέ
Σίγουρα είναι υπερεκτιμημένη η εν λογω συγγραφέας. Παλιότερα διάβασα την Ουράνια μηχανική και ορκίστηκα να μη ξαναδιαβάσω τίποτα άλλο. Επίσης διαφωνώ με την επανακυκλοφορία των παλιών βιβλίων σε αναθεωρημένη μορφή. Είναι μια απεγνωσμένη προσπάθεια αναθεώρησης του παρελθόντος. Μα αν κάτι αξίζει στο παρελθόν είναι ότι ακριβώς είναι παρελθόν. Να λοιπόν που ξαναβρεθήκαμε, φίλε μου.

1:06 am  
Blogger bibliofagos said...

Παναγιώτης Κονίδαρης
Καλώς όρισες αγαπητέ. Νομίζω ότι μπλέχτηκε με το υλικό της η Δούκα και δεν κατώρθωσε να το χειριστεί. Η πολυπλοκότητα δεν είναι προσόν ενός βιβλίου και δεν έχει να κάνει μ' αυτό που λέμε σύνθετο έργο. Γίνεται απλώς κουραστικό για τον αναγνώστη. Χαίρομαι που συμφωνούμε. Η Δούκα προσπάθησε να κάνει ένα μεγάλο έργο αλλά καταπλακώθηκε από αυτό.

1:11 am  
Blogger Πάπισσα Ιωάννα said...

Δεν λέω ότι είναι υπερεκτιμημένη συνολικά η Δούκα. Έχει γράψει καλά-πολύ καλά έργα και άλλα μετριότερα ως υποφερτά-ανυπόφορα... Συνολικά όμως είναι εκεί που της αξίζει...
Πατριάρχης Φώτιος

7:43 am  
Blogger bibliofagos said...

Βιβλιοκαφέ
Νομίζω πως σε γενικές γραμμές το ίδιο εννοούμε. Το καλύτερο ήταν το πρώτο μυθιστόρημα. Έκτοτε καθιερώθηκε και κατα κάποιον τρόπο όλα είναι αποδεκτά. Και φυσικά κάθε συγγραφέας έχει τις καλές, τις μέτριες ή τις κακές στιγμές του. Καλόν είναι να μπορούμε να τις ξεχωρίζουμε χωρίς να διαγράφουμε βέβαια τον συγγραφέα. Αλλά είναι δύσκολο να διαχειρίζεται κανείς ένας τόσο πολύπλοκο υλικό. Τα σέβη μου.

7:40 pm  
Blogger Βάσσια said...

Δεν θα έλεγα ότι η Μάρω Δούκα μου αρέσει ιδιαίτερα.
Μετά το "Αθώοι και φταίχτες" διστάζω να αγοράσω άλλο βιβλίο της.
Το βρήκα περισσότερο διδακτικό παρά λογοτεχνικό.
Κι από ότι αντιλαμβάνομαι, μάλλον έτσι είναι και το συγκεκριμένο.
Καλημέρα :-)

2:01 pm  
Blogger bibliofagos said...

vassia
Το έθεσες πολύ σωστά αγαπητή μου. Μέσα σε όλο σχεδόν το έργο της Δούκα διακρίνεις μια τάση διδακτισμού, το οποίο πιθανώς είναι κατάλοιπο παλαιότερων αντιλήψεων περί του προσδοκόμενου από τη λογοτεχνία. Αλλά η λογοτεχνία έχει κάνει στροφή εδώ και αρκετά χρόνια ακόμη και με τα έργο που έρχονται από το πρώην ανατολικό μπλοκ. Και ο εν λόγω Σκούφος δεν ξεφεύγει από αυτή τη "μανιέρα" της συγγραφέως.

12:21 pm  
Blogger Βάσσια said...

Οπότε, δεν με βλέπω να το αγοράζω.
:-)

4:53 pm  
Blogger zizugataki said...

Νομίζω το μυστικό με το 'σκούφο' είναι να το διαβάσεις σε λίγο χρόνο. Για να κρατήσεις τη συνέχεια της ιστορίας. Εμένα όταν το διάβασα πριν χρόνια μου άρεσε. Ο σύζυγος δεν κατάφερε να το τελειώσει. Μου αρέσει που έχει και το γεναιαλογικό δένδρο των Κομνηνών και συγκινήθηκα όταν επισκεπτόμενη την Πάτμο στην βιβλιοθήκη της μονής είδα το χρυσόβουλου του Αλέξιου Κομνηνού που χάρισε την Πάτμο στους μοναχούς και λέω συγκινήθηκα γιατί μπορείς να δεις τα έργα των ανθρώπων αιώνες μετά το θάνατό τους. Επίσης στα Ζαγοροχώρια υπάρχει ένα μοναστήρι που δεν λειτουργεί πια και είχε χτιστεί με την βοήθεια της 'Αννας της Κομνηνής. Και μου αρέσει όταν μπορείς να αγγίξεις την ιστορία είναι νομίζω καταπληκτικό. Αφουγγράζεσαι τη ζωή πριν από εσενα.
Επίσης πρέπει να πω ότι και το 'Αθώοι και Φταίχτες' μου άρεσε.

12:02 am  
Blogger EKT said...

Αγαπητέ Βιβλιοφάγε,
Το βιβλίο άυτό της Μάρως Δούκα,είχα διαβάσει χρόνια πριν, όταν πρωτοκυκλοφόρησε. Ομολογώ ότι υπήρξαν αρκετά σημεία που μου άρεσαν αλλά και αρκετά που βρήκα κουραστικά. ΄Ισως να έφταιγε το "διδακτικό" ύφος του όπως λες. Λίγο καιρό μετά διάβασα το " Εγώ η ΄Αννα Κομνηνή" της Βέρα Μουταφτσίεβα, Εκδόσεις Λιβάνη. Το έχεις μήπως διαβάσει; Ομολογώ πως το βιβλίο της Βουλγάρας Ιστορικού, μου άρεσε περισσότερο, ίσως γιατί ήταν γραμμένο από άλλη οπτική γωνία και γιατί μου υπενθύνμισε αυτό που μονίμως τείνουμε να ξεχνάμε, πως δηλαδή η Βυζαντινή αυτοκρατορία δεν ήταν μόνον "Ελληνική", αλλά πραγματικά "πολυπολιτισμική" και αυτός ήταν ένας απο τους παράγοντες που την κράτησαν χίλια τόσα χρόνια στη ζωή.
Μου αρέσει το blog και το ψευδώνυμό σου.
ΕΚΤ/Ελένη Κ.Τσαμαδού

7:46 pm  

Post a Comment

<< Home

Free Web Site Counter
Site Counter