"Ο οικουμενικός Δημήτρης Χατζής"

Στο προηγούμενο ποστ μου πρότεινα το βιβλίο του Δημήτρη Χατζή "Το Τέλος της Μικρής μας Πόλης", το οποίο και θεωρώ ένα σπουδαίο βιβλίο. Την επομένη διαβάζω ένα αφιέρωμα στην Ελευθεροτυπία για τον συγγραφέα που κλείνουν 25 χρόνια από τον θάνατό του γραμμένο από τον Βασίλη Καλαμαρά. Αν και δεν συνηθίζω να αναδημοσιεύω από εφημερίδες και περιοδικά αυτό το άρθρο κρίνω ότι αξίζει να το διαβάσουν όσοι δεν έτυχε να το δουν δεδομένου ότι μπορεί να θελήσουν να αγοράσουν για να διαβάσουν και το βιβλίο.


'Είκοσι πέντε χρόνια προχθές (20 Ιουλίου) από τον θάνατο του Δημήτρη Χατζή, του συγγραφέα τού «Τέλους της μικρής μας πόλης» και άλλων πολυδιαβασμένων βιβλίων. Στο πλαίσιο ενός μικρού αφιερώματος, αναζητήσαμε τη μαρτυρία ενός ομοτέχνου και φίλου του, του ποιητή Τίτου Πατρίκιου. Τον συναντήσαμε ένα πρωινό στο διαμέρισμα-καταφύγιο μιας γωνιακής πολυκατοικίας επί της οδού Μερκούρη, με θέα το Πάρκο Ριζάρη:

«Με τον Δημήτρη Χατζή επικοινώνησα τα χρόνια της χούντας αλληλογραφικά, όταν εκείνος ζούσε στη Βουδαπέστη και εγώ βρισκόμουν στο Παρίσι. Από κοντά γνωριστήκαμε, όταν επιστρέψαμε κι οι δύο στην Ελλάδα, μετά τη μεταπολίτευση, και συνδεθήκαμε παρά πολύ. Μάλιστα, με είχε καλέσει σ' ένα συνέδριο ποιητών στη Βουδαπέστη, στο οποίο δεν μπόρεσα να πάω. Είχε θυμώσει, γιατί νόμιζε ότι δεν ήθελα να πάω εγώ. Ετσι, κοντραριστήκαμε λιγάκι. »Οταν ξεκίνησε με μεγάλο ενθουσιασμό την έκδοση του περιοδικού "Το Πρίσμα", μου ζήτησε τη μετάφραση του εκτενούς ποιήματος "Εικόνες στον Ροβινσώνα Κρούσο" του Σεν Τζον Περς, για τον οποίο τρέφαμε και οι δύο την ίδια αγάπη. Σ' αυτή τη μετάφραση αφιέρωσα ένα ολόκληρο καλοκαίρι, η οποία ωστόσο άρεσε στον Χατζή. Για μένα και για άλλους ήταν ένας καλός, αλλά δύσκολος φίλος».- Είκοσι πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, το έργο του εξακολουθεί να παραμένει ζωντανό, κι αν ναι, γιατί; «Ο Χατζής δίνει μια επαρχιακή κοινωνία στα διηγήματά του. Κι έχουμε την τάση να αντιμετωπίζουμε κάτι που είναι επαρχιακό σαν επαρχιώτικο. Δηλαδή, ως κλειστό, εσωστρεφές, αυτάρεσκο και αυτοεξυψωτικό απέναντι των ξένων πραγμάτων. Αντίθετα, ένας μεγάλος συγγραφέας, όπως είναι ο Χατζής, εμβαθύνοντας σε μια μικρή κοινωνία, μπορεί να συλλάβει και ν' αποδώσει συγκρούσεις, αντιθέσεις, υπερβάσεις, οι οποίες αποκτούν έναν οικουμενικό χαρακτήρα που απευθύνονται σ' όλους μας. Ενώ πολλά λογοτεχνικά έργα που χαρακτηρίζονται κοσμοπολιτικά, στην ουσία είναι επαρχιώτικα με την έννοια που είπα παραπάνω και τελικά δεν ενδιαφέρουν κανέναν».- Σε ποια σημεία διαφοροποιείται από τη σύγχρονη διηγηματογραφία;«Διαθέτει ένα στοιχείο, το οποίο πλέον σήμερα το υποτιμούμε, μην πω ότι το απορρίπτουμε. Είναι ελκυστικός στην ανάγνωση. Απολαμβάνεις να τον διαβάζεις. Και συχνά έχουμε την τάση να δίνουμε αξία μόνο στο στρυφνό και το δύσκολο γράψιμο. Θυμάμαι πάντα μία φράση του Αραγκόν, όταν ήταν σουρεαλιστής. Τον ρώτησε κάποιος: "Αν εκφραστεί κάποιος με τη σουρεαλιστική μέθοδο, θα γράψει καλά;". Τού απάντησε ο Γάλλος ποιητής: "Αν κανείς είναι ανόητος, με οποιαδήποτε μέθοδο κι αν γράψει, θα γράψει ανοησίες". »Το ενδιαφέρον για τον Δημήτρη Χατζή είναι επίσης, καθώς ήταν ένας άνθρωπος που ταξίδεψε πολύ, και αθέλητα και επειδή το επιθυμούσε, ότι έχει φέρει μέσα στα γραφτά του την αίσθηση του ανοιχτού χώρου μέσα στον οποίο κινήθηκε».- Διακρίνετε συγγένειες με ορισμένους μεταπολεμικούς πεζογράφους;«Καθώς με ρωτήσατε για τον Χατζή, μου ήρθε συνειρμικά στο μυαλό ένας άλλος συγγραφέας, διηγηματογράφος κι αυτός, που πέθανε νέος, ο Μάριος Χάκκας. Είδατε; Από το ένα χι μού ήρθε το άλλο χι. Παρ' ό,τι μιλάει για τη μικρή κοινωνία της αθηναϊκής συνοικίας, έχει ομοιότητες με τον Χατζή: την εμβάθυνση στα πράγματα και τον πολύ δύσκολο συνδυασμό της κοινωνικής συνθήκης με την υπαρξιακή αγωνία. Και καθώς σκεφτόμουν αυτά τα δύο χι, μου ήρθε στο μυαλό κι ένα τρίτο χι, σπουδαίος συγγραφέας κι αυτός που χάθηκε νέος, με διαφορετικό έργο από τους προηγούμενους, αλλά εξίσου πολύτιμο, ο Γιώργος Χειμωνάς». - Ο Δημήτρης Χατζής κράτησε πάντα αποστάσεις από την επίσημη κομματική γραμμή; «Οι αποστάσεις δημιουργήθηκαν από την αδιάλλακτη κριτική στάση που είχε ο Δημήτρης Χατζής. Και επειδή ήταν δύσκολος άνθρωπος, το τράβαγε».- Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, συνέπλευσε με τις ανανεωτικές τάσεις της Αριστεράς;«Ηταν πολύ επικριτικός στον λεγόμενο υπαρκτό σοσιαλισμό και δεν έβλεπε να υπάρχει διέξοδος ούτε στις ανανεωτικές προσπάθειες που γίνονταν τότε. Δέκα χρόνια προτού καταρρεύσουν τα καθεστώτα, εκτιμούσε ότι δεν θα επιβιώσουν. Αλλά εμπνεόταν πάντα από τον σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, με δημοκρατία. Είχε ζήσει στην πλάτη του την έλλειψη της δημοκρατίας».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/07/2006"